جنگ تحمیلی ۸ ساله استکبار جهانی که برای نابودی انقلاب اسلامی و فروپاشی جمهوری اسلامی در شهریور ۵۹ آغازشده بود در پایان به‌رغم نیات و اهداف شوم دشمنان به فرصتی برای تقویت جمهوری اسلامی و صدور گفتمان انقلاب اسلامی تبدیل شد. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در ۲۷ تیرماه ۶۷ یکی از رخدادهای بزرگ تاریخ ایران اسلامی است که بازخوانی ابعاد آن می‌تواند همواره برای کشور درس ­آموز باشد.

۳۲ سال از قبول قطعنامه (در ۲۷ تیرماه ۱۳۶۷) و آغاز آتش‌بس (۲۹ مرداد ماه همان سال) می گذرد که البته به دلیل پایبند نبودن صدام به تعهدات ملت ایران روزهای بسیار سختی را سپری کرد.

قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل هشتمین قطعنامه‌ای بود که با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی علیه ایران اسلامی در تاریخ ۲۹ تیرماه ۱۳۶۶ تصویب و صادرشده بود. این قطعنامه تاریخی پس از گذشت یک سال از سوی جمهوری اسلامی پذیرفته شد، اما رژیم بعثی عراق پس‌ازآن به‌صورت ناجوانمردانه به تهاجمات نظامی خود ادامه داد و مجدد وارد خاک ایران شد اما با بسیج چندباره مردمی شکست خورد و درنهایت جنگ تحمیلی در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ خاتمه یافت. جمهوری اسلامی در روزهای آخر شهریور ۵۹ از ناحیه رژیم بعثی که از حمایت قدرت‌های مادی دنیا برخوردار بود مورد تجاوز قرارگرفته و همواره به دنبال آتش ­بس و صلح شرافتمندانه و عادلانه بود با مقاومت مثال‌زدنی خود در یک دوره طولانی ۸ ساله از عزت و کرامت خود و امت اسلامی دفاع کرد و هیچ­گاه حاضر نشد آتش‌بس تحمیلی را متعاقب جنگ تحمیلی بپذیرد ۷ قطعنامه قبل از قطعنامه ۵۹۸ را به دلیل بی‌توجهی به خواست مشروع ملت ایران و بی‌اعتمادی به رژیم بعثی و نبود ضمانت‌های اجرایی از سوی صدام و حامیان بین‌المللی‌اش رد کرده بود به دلیل شرایط منطقه­ ای و بین‌المللی و ویژگی­های قطعنامه ۵۹۸ پس از یک سال از تصویب آن پذیرفت. قطعنامه ۵۹۸ در شرایطی صادر شد که ایران اسلامی در مواجهه با دشمن بعثی، پیشرفت‌های نظامی ویژه­ای در عملیات­ های والفجر ۸ (منجر به تصرف فاو) و کربلای ۵ در شلمچه کرده بود و ضربه ­های سنگینی به رژیم بعثی واردشده بود. قطعنامه ۵۹۸ تنها قطعنامه­ ای بود که جمهوری اسلامی آن را رد نکرده بود و تلاش می­کرد با به‌کارگیری ظرفیت دیپلماسی و در اختیار قرار گرفتن زمان‌بر محتوای آن و شیوه­ بهتر و تضمین‌شده اجرای آن تأثیر بگذارد و با دستاورد­های سیاسی­_دفاعی ناشی از اقتدار ملی بتواند دشمن تجاوز­گر را در حوزه­ های مختلف مهار کند. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ بر اساس مصلحت و تکلیفی بود که امام (ره) در شرایط خاص تشخیص دادند. اگر­چه قطعنامه ۵۹۸ انتظار کامل و خواست حداکثری جمهوری اسلامی را برآورده نمی­کرد، اما در مقایسه­ با قطعنامه­ های قبلی سازمان ملل از ویژگی­ های خاصی برخوردار بود به‌ویژه آن‌که بند ۶ قطعنامه به‌ضرورت تشکیل کمیته حقیقت ­یاب برای تعیین آغاز­گر جنگ اشاره داشت که این موضوع برای اثبات حقانیت جمهوری اسلامی پیروزی بزرگی به‌حساب می­ آمد، این نگاه در سایه مقاومت رزمندگان و اقدامات خوب متولیان دیپلماسی به وجود آمده بود که شورای امنیت متقاعد شود که آتش ­بس و صلح بدون تعیین متجاوز برخلاف عدالت و امنیت است و این موضوع درنهایت در آذرماه ۱۳۷۰ توسط هیئت منتخب سازمان ملل طی گزارشی رژیم بعثی عراق را به‌عنوان متجاوز در جنگ معرفی کرد و دبیر کل وقت سازمان ملل هم این گزارش را طی جلسه رسمی به شورای امنیت تقدیم کرد. درهرصورت قطعنامه ۵۹۸ بخشی از سند پیروزی ملت ایران در جنگ تحمیلی و از برکات و آثار دفاع مقدس است، زیرا برخی از مطالبات ملت ایران چون: ۱- شناخت متجاوز ۲- بازگشت به مرز­های بین‌المللی ۳- پرداخت غرامت و…که در قطعنامه‌های دیگر نیامده بود در قطعنامه ۵۹۸ آمده بود. امام (ره) با پذیرش قطعنامه اگرچه آن را به دلیل اهداف بلند خود به جام زهر تشبیه نمودند، یک تصمیم فوق ­العاده و تاریخی گرفتند و این تصمیم باعث شد از حوادث تحمیلی بعدی جلوگیری شود و در حقیقت جنگ به نفع ملت ایران پایان یابد و آن جام زهری که امام (ره) نوشید خداوند متعال آن را در هفته­ های بعد به پیروزی­ های خیره‌کننده برای ملت ایران تبدیل کرد، وقتی‌که بعد از پذیرش قطعنامه حملات صدام و منافقین با حمایت صدام و هردوی آن­ها با برخورداری از حمایت­ های بین­ المللی به کرمانشاه و خرمشهر با شکست تاریخی مواجه شد. در یک نگاه کلی با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران توانایی­ های کشور در مقابله با تهاجم دشمنان افزایش یافت و محدودیت­ های بین­ المللی برای صدام متجاوز به وجود آورد، به‌گونه‌ای که با پذیرش قطعنامه و تجاوز منافقین به کرمانشاه و تهاجم مجدد ارتش بعثی برای تصرف خرمشهر شرایطی فراهم شد که مدافعان کشور و نظام اسلامی توانی مضاعف یافتند و منافقین را قلع‌وقمع نموده و حملات رژیم بعثی را با شکست مواجه کردند. حقیقت این است که تصمیمات امام (ره) به‌عنوان فرمانده کل قوا در جنگ تحمیلی مبتنی بر واژه و مفهوم «تکلیف و تکلیف گرایی» بود و در راستای این مفهوم محوری «احقاق حقوق ملت ایران»، «تنبیه متجاوز» و «دستیابی به صلح شرافتمندانه و پایدار» مطرح بود، در پذیرش آتش‌بس (در چهارچوب قطعنامه ۵۹۸) نیز تکلیف گرایی و رضایت الهی محور و اساس تصمیم­ گیری موردتوجه بوده است، چنانچه ایشان در نامه خطاب به مسئولان لشکری و کشوری فرموده­اند: «…شما عزیزان از هرکس بهتر می­دانید که این تصمیم برای من چون از زهر کشنده است ولی راضی به رضای خداوند هستم و برای صیانت از دین او و حفاظت از جمهوری اسلامی ایران اگر آبرویی داشته باشم خرج می­کنم، خداوندا ما برای دین تو قیام کردیم و برای دین تو جنگیدیم و برای دین تو آتش ­بس را قبول می­کنم…» و در نامه ۲۹/۴/۶۷ آن را کشنده ­تر از زهر، اما تکلیف الهی معرفی نموده و فرموده ­اند: «من بازمی‌گویم که قبول این مسئله برای من از زهر کشنده­ تر است، ولی راضی به رضای خدایم … در شرایط کنونی آنچه موجب امر شد تکلیف الهی­ ام بود» و در همان پیام آن را تصمیمی بر اساس مصلحت نظام معرفی کرده و فرموده‌اند: «شما می­دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم، اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود …» و در این راستا عزم خود را در ادامه مبارزه با شرک و کفر اعلان نموده ­اند که «ما می­ گوییم تا شرک و کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست ما هستیم … ما تصمیم داریم پرچم لا اله الا الله را بر قلل کرامت و بزرگواری به اهتزاز درآوریم» بر این اساس باید گفت اگرچه امام (ره) با قبول قطعنامه موقعیت جمهوری اسلامی را در بهترین وضعیت حفظ کرد و پس از ۸ سال مقاومت و مبارزه علیه دشمن باعث شد که دشمن از اشغال حتی یک وجب از خاک ایران ناامید شود که در تاریخ جنگ­ ها بی‌سابقه است، اما این تصمیم نه‌تنها پایان مبارزه نبود، بلکه با استحکام بیشتر مبارزه با دشمنان اصلی ملت ایران را موردتوجه قرارداد چنان‌که خود فرمودند: «قبول قطعنامه از طرف جمهوری اسلامی ایران به معنای حل مسئله جنگ نیست، با اعلام این تصمیم، حربه­ های تبلیغی جهانخوارن علیه ما کند شده است» با دوراندیشی و آینده‌نگری امام (ره) تأثیرات تصمیم حکیمانه ایشان به‌تدریج در عرصه‌های سیاسی و بین‌المللی آشکار شد و نظام سلطه و قدرت‌های جهانی که تمام‌عیار پشت سر صدام بودند و ایران را متهم به ادامه جنگ می‌کردند، بعدازآن کاملاً رسوا شدند، به‌گونه‌ای که اتفاقات بعد از جنگ خوی تجاوزگری صدام که با بهره­ مندی از حمایت قدرت‌ها همراه بود، آشکار ساخت و افکار عمومی جهان به تصویر واقعی از مظلومیت و حقانیت ایران اسلامی دست‌یافت، به‌این‌ترتیب بعد از پذیرفتن قطعنامه توسط ایران، جمهوری اسلامی توانست رژیم بعثی عراق را به‌عنوان آغازگر جنگ معرفی کند و نقش قدرت‌های بین‌المللی را در حمایت از صدام نمایان سازد و به تعبیر زیبای رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) قبول قطعنامه ۵۹۸، توطئه وسیع دشمن را بار دیگر با هدایت الهی به خود او برگرداند و دشمن را که تحت شعار صلح‌طلبی به هر جنایتی دست می­زد، خلع شعار کرد، شاید مشیت الهی بر این بود که با قبول قطعنامه حقانیت جمهوری اسلامی بیش‌ازپیش در جهان آشکار شود و ملت ایران به هدف‌های اساسی خود در سطح بین‌المللی نزدیک‌تر گردد.

در یک نگاه کلی باید گفت دفاع مقدس ۸ ساله ملت ایران در یک جنگ تمام‌عیار بین‌المللی که برای نابودی انقلاب و فروپاشی نظام جمهوری اسلامی طراحی‌شده بود به‌رغم اراده و محاسبات شوم دشمنان به درخشش ایران اسلامی و گسترش و نفوذ گفتمان انقلاب اسلامی انجامید که این درخشش و برجستگی متأثر از مجاهدت­ های ملت ایران و درایت و حکمت رهبر کبیر انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) امام خمینی (ره) بوده است. بخشی از تدبیر، درایت و حکمت امام خمینی (ره) را می‌توان در عرصه­ های خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان مشاهده کرد و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نمادی از وضعیت شناسی هوشمندانه امام خمینی (ره) است در این راستا باید با تعظیم به مقام شامخ شهیدان ۸ سال دفاع مقدس و گرامیداشت یاد و خاطره امام خمینی (ره) و تأکید بر نقش بازدارنده توسعه گفتمان انقلاب اسلامی و جهاد و مقاومت در جامعه اسلامی و با برافراشته نگه‌داشتن پرچم وحدت و یکپارچگی و تمرکز بر اطاعت از فرامین رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) با عوامل و زمینه‌هایی که عامل طمع‌ورزی دشمنان می‌شود مبارزه و مقابله کرد و آمال و آرزوهای همه­ی بدخواهان انقلاب و نظام اسلامی را باطل ساخت.

بیانیه ۲۹ تیرماه ۶۷ که امام خمینی (ره) صادر فرمودند را می‌توان لوحه زرین انقلاب اسلامی و برآمده از روح بلند و نظر آینده‌ساز رهبر کبیر انقلاب اسلامی قلمداد کرد و پیام‌های سازنده‌ای را از آن برگرفت که برخی از آن پیام­ها عبارت‌اند از:

• پذیرش قطعنامه ۵۹۸ تهدیدها علیه ایران اسلامی را به فرصتی تبدیل کرد و دشمنان را به پذیرش خواسته‌های مشروع و به‌حق ملت ایران وادار کرد.
• پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نشان داد که آرمان‌گرایی انقلاب اسلامی با عقلانیت، واقع‌بینی و تدبیر برای پیش برندگی نظام اسلامی و تضمین پیشرفت و بالندگی کشور همراه بوده است.
• پذیرش قطعنامه که توسط امام (ره) به نوشیدن جام زهر تعبیر شد، خط بطلانی بر ادعای واهی دشمن مبنی بر جنگ‌طلبی جمهوری اسلامی بود
• دستاورد قطعنامه ۵۹۸ تحقق اهداف اصولی سیاست و راهبرد مبارزه ضد استکباری انقلاب اسلامی و ملت ایران در حوزه‌های متفاوت از نبرد در میدان جنگ نظامی بود که منجر به حذف صدام از صفحه روزگار و فراهم‌سازی زمینه­ های لازم برای اعتلای جمهوری اسلامی و تقویت جبهه مقاومت شد.
• از پیام قطعنامه این است که فقط به نوشیدن جام زهر پرداخته نشود، بلکه به ادامه جنگ فقر و غنا توجه و تکلیف گرایی در این جنگ موردتوجه قرار گیرد.
• فراتر از مناظرات و مشاجرات چرایی پذیرش قطعنامه به‌ضرورت تشکیل بسیج جهانی مستضعفان توجه و الزامات آن موردتوجه قرار گیرد.
• علاوه بر یادآوری زمینه‌ها و دلایل پذیرش قطعنامه به آغاز و ادامه جنگ علیه استکبار جهانی و الزامات این رویارویی توجه شود.
• بیش از پرداختن به امتحان الهی گذشته به امتحان‌های دیگری که پیش می ­آید توجه شود.
• نسل‌های حال و آینده ضمن دانستن قدر و قیمت مجاهدت‌های گذشته بیش‌ازپیش خود را برای مبارزه علمی و عملی تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کند.
• دلسوزان انقلاب علاوه بر قدردانی از مجاهدان عرصه دفاع مقدس به آثار این مجاهدت‌ها که اسلام و انقلاب را بیمه کرده است به اقتدای راه شهیدان و ادامه راه مجاهدان توجه نمایند.
• دلسوزان انقلاب و نظام به این وصیت جاودانه امام (ره) که فرمودند: «من در میان شما باشم و یا نباشم به همه شما وصیت و سفارش می‌کنم که نگذارید انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان بیفتد» عمل کرده و همواره هوشیاری خود را حفظ کنند و آماده مقابله با دشمنان در عرصه‌های مختلف باشند.
• مدافعان میهن اسلامی و انقلاب اسلامی همچنان که همواره بنیه دفاعی کشور را تقویت کرده‌اند، آمادگی‌های لازم را برای دفاع از ارزش‌ها در مقابل توطئه­ های دشمنان افزایش دهند.
• دلسوزان و مدافعان انقلاب بدانند که همواره باید بغض و کینه انقلابی را در سینه‌ها نگه‌داشته و با غضب و خشم به دشمنان بنگرند و بدانند که پیروزی از آن ملت ایران است.
• بر دلسوزان انقلاب به‌ویژه مسئولان است که وسایل و زمینه‌های ارتقای اخلاقی اعتقادی و علمی نسل‌ها را تا مرز رسیدن به ارزش‌ها و اهداف فراهم نموده و روح استقلال و خودکفایی را در ملت تقویت کنند.
• علمای متعهد اسلام به‌عنوان هدایت گران افکار عمومی که در طول تاریخ به تعلیم و تربیت و هدایت نسل‌ها همت گماشته‌اند بیش از گذشته آحاد جامعه را برای فداکاری آماده کنند.
• و …

در یک جمع­ بندی باید گفت: جنگ تحمیلی ۸ ساله رژیم بعثی علیه جمهوری اسلامی که با حمایت قدرت جهانی از صدام در سال ۵۹ علیه ملت ایران و برای نابودی انقلاب اسلامی و فروپاشی جمهوری اسلامی تحمیل‌شده بود به فرصتی برای تقویت جمهوری اسلامی و گسترش نفوذ گفتمان انقلاب اسلامی تبدیل شد. این جنگ نابرابر که پس از ۸ سال مقاومت و مجاهدت ملت ایران با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ پایان پذیرفت اوج مظلومیت همراه بااقتدار ایران اسلامی را به نمایش گذاشت و درنهایت برخی از مطالبات ملت ایران چون: شناخت متجاوز، بازگشت به مرز­های بین­ المللی و… مورد اذعان و اقرار مجامع بین­ المللی قرار گرفت. پذیرش قطعنامه توسط امام (ره) که آن را به نوشیدن جام زهر تعبیر نمودند، زمینه‌های لازم را برای پیروزی­ های خیره‌کننده ملت ایران فراهم کرد، زیرا امام (ره) بر مفهوم تکلیف گرایی تکیه داشتند و ایران اسلامی متأثر از رویکرد تکلیف محور و عقلانیت و تدبیر امام (ره) توانست از تهدید دشمنان فرصت­ سازی کند و دشمنان را خلع سلاح نماید و به هدف­های اساسی خود در سطح بین­ المللی نزدیک­تر شود. قدر­شناسی از مجاهدت­ های مدافعان کشور، آمادگی بیش‌ازپیش برای مبارزه همه‌جانبه با دشمنان تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی و … از پیام‌های پذیرش قطعنامه ۵۹۸ است که همه دلسوزان انقلاب باید همواره به آن توجه نمایند.

دکتر عباسعلی فرزندی